Vandaag enorm gegrasduind (ondanks mijn hooikoorts) naar wat verschillende bronnen over samenwerkingsvaardigheden te zeggen hebben. Van de 21st century skills, naar coöperatief leren, naar toekomstgericht onderwijs. Ik heb geprobeerd de doelen te ordenen in een schema waarbij de uitgangspunten de door verschillende instanties omschreven 21st century skills zijn. Deze heb ik gespecificeerd met vaardigheden aan de hand van het cooperatief leren (Kagan). Het is nu nog een hele lijst, dus hoe groot gaat dit ontwerp worden?
Zeker omdat ik er ook nog de doelen van de zaakvakken rondom het thema 'weer' en de doelen van ICT-geletterdheid aan wil ophangen.....

Al enige tijd wordt er vanuit allerlei onderwijshoeken gerefereerd naar de website van platform onderwijs 2032. Een mooi initiatief wat zich richt op het vormgeven van 'toekomstgericht onderwijs'. Tot nu toe voor mij een wat onsamenhangende website met verschillende initatieven. Ja, het onderwijs moet meer inspelen op de veranderingen in de samenleving, maar hoe?
Het platform komt nu met een eindadvies dat meer samenhang tussen alle initiatieven moet brengen en tot een hernieuwde visie over de kennis en vaardigheden die we leerlingen moeten meegeven in de (toekomstige) samenleving moet leiden. Het rapport is geschreven in opdracht van de staatssecretaris van Onderwijs (ja, dezelfde dame die momenteel met de exameneisen voor kinderen met dyslectie aan het rommelen is).

Maar wat is er dan zo anders in die samenleving van die toekomst?
Er zal minder vraag zijn naar mensen met een middelbare beroepsopleiding. Deze doelgroep ondervindt nu al moeite met het vinden van een baan. Levenslang werken voor dezelfde baas met baangarantie zoals de generatie voor ons had, zal voor iedereen verdwijnen. Werkgarantie zal samenhangen met het 'levenslang leren' en door je aan te passen aan dat waar vraag naar is.
Het goed beheersen van de Engelse taal is ook van belang, omdat Engels de taal van de informatisering is. Maar goede communicatieve vaardigheden in de eigen taal zijn ook essentieel omdat overleg, onderhandelingen en afstemming zowel op het werk als in het sociale leven een steeds grotere rol spelen. Door de multiculturele samenstelling veranderen of verdwijnen culturele elementen. Denk aan zwarte Piet. Onderwijs heeft een belangrijke rol bij de integratie van immigranten, maar ook in het maatschappelijke verantwoordelijkheidsgevoel van Nederlanders. Hoe vernieuwend dat laatste inzicht is vraag ik mij af, aangezien actief burgerschap & socialisatie sinds 2006 al een verplicht onderdeel is op het curriculum.

In de visie van het platform pleiten ze voor een vaste basis van kennis en vaardigheden die zich beperkt tot dat wat de leerling nodig heeft voor vervolgonderwijs en de maatschappij. Dat klinkt als kerndoelen, maar deze zijn volgens het platform te breed geformuleerd. Het platform wil komen tot een wettelijk verankerd kerncurriculum (met de basisvaardigheden en kennisdomeinen) en een te kiezen deel dat past bij de school. De kern wordt dus concreter ingevuld, maar aan de andere kant moet er meer ruimte zijn voor scholen en leerkrachten om het onderwijsaanbod in te vullen naar eigen onderwijsvisie. Mits deze aansluit op goed onderwijs, talent- en persoonlijkheidsvorming, goed onderwijs, professionaliteit van de leerkrachten, afstemmen met ouders, organisaties en professionals buiten school. En niet te vergeten meer samenhang in het onderwijs, waarin het lesgeven in vakken doorbroken moet worden zodat leerlingen meer vakoverstijgend en conceptueel leren denken en werken. Ik vind het een prachtige visie, maar om nu te spreken van meer ruimte voor de leerkracht met al die gestelde kaders? En wacht, er is nog meer....

Het platform komt tot essentiële kenmerken waaraan toekomst gericht onderwijs zou moeten voldoen;
1. De leerling ontwikkelt kennis en vaardigheden door creativiteit en nieuwsgierigheid
De leerlingen nemen geen kennis tot zich maar construeren kennis door kritische vragen te stellen, samen te werken, reflecteren, levenslang leren, risico's te nemen, veerkracht en leren wat ze moeten doen als ze het even niet weten.
2. De leerling vormt zijn persoonlijkheid
Wie ben ik, wat wil ik worden en hoe verhoud ik mij tot anderen in de samenleving. Zelfstandig keuzes maken, verantwoordelijkheden dragen, ondernemende en initiatiefrijke houding, weerbaarheid, zelfvertrouwen, vorm geven aan emoties, rekening houden met anderen, sociale interactie.
3. De leerling leert omgaan met vrijheid en verantwoordelijkheid en over grenzen heen kijken
Verantwoordelijke burgers die kritisch nadenken maar zich ook verantwoordelijk voelen voor het eigen handelen. Zij leren verder te kijken dan de grens van hun eigen stad of land. Zij moeten hiervoor verantwoorde keuzes kunnen maken, zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen, flexibel omgaan met kritiek en veranderingen, zorgzaamheid, sociale relaties aangaan en onderhouden, rechten en plichten, open houding en kennis van andere culturen en religies.
4. De leerling leert de kansen van de digitale wereld te benutten
Digitale vaardigheid en mediawijsheid, 'computational thinking'.
5. De leerling krijgt betekenisvol onderwijs op maat.
Alle leerlingen worden naar individuele mogelijkheden uitgedaagd zich ten volle te ontwikkelen en krijgen een brede basis aan kennis en vaardigheden mee om zich voor te bereiden op vervolgonderwijs. Onderwijs moet meer in verbinding staan met de wereld erbuiten om aan te sluiten op de leermotivatie van de leerlingen.

En dan nog de kennisvaardigheden; Nederlands, Engels, Rekenvaardigheden, Digitale geletterdheid, Burgerschap en de kennis van de wereld.  De zaakvakken worden volgens het platform geclusterd in drie leerdomeinen; Mens & Maatschappij (geschiedenis, Aardrijkskunde, Maatschappijleer), Natuur & Technologie (Biologie en techniek) en Taal & Cultuur (Cultuur, Godsdienst en kunstzinnige vorming). Deze clustering zou moeten leiden tot een diepgaande manier van leren waarbij de leerlingen de kennis uit de verschillende vakgebieden met elkaar in verband brengen. Nu krijgen ze veel informatie versnippert binnen. Hierdoor beklijft er te weinig. Door dieper in te gaan op de onderwerpen en deze met elkaar te verbinden en ideeën uit te breiden leren leerlingen de kennis beter toe te passen. Het platform noemt dit 'Meer van minder'. Een prachtig initiatief omdat encyclopedische kennis totaal niet meer relevant is. We zoeken het gewoon op. Maar weten waarom en hoe dingen zijn zoals ze zijn, daar zou de nadruk op moeten komen. En verbindingen met de buitenwereld leggen, want een natuur- of verkeersles geef je eigenlijk buiten... Maar hoe gaat het platform dan ook daadwerkelijk inrichten dat het onderwijsaanbod minder wordt, waardoor er meer tijd is om er dieper op in te gaan? Want leerkrachten willen dat nu ook al! Betekenisvolle lessen en verbanden leggen, daar is geen platform voor nodig. Maar wel de onderwijstijd! En waar gaat het platform die vandaan halen? Ik ben benieuwd.....

Dan zijn er ook nog de vakoverstijgende vaardigheden, zoals leren om te leren, creëren, kritisch denken, probleemoplossend vermogen en samenwerken. En vergeet niet de manier van toetsing en de exameneisen aan te passen.....

Alhoewel ik het eindadvies en ontzettend inspirerend rapport vind wat bijna in zijn geheel aansluit op mijn visie op onderwijs, denk ik dat dat voor veel leerkrachten geldt. Komt het eindadvies dus met geheel nieuwe inzichten? Ik denk het niet. Het zal vallen of staan met de concrete vormgeving van de inhoud, door overheid, besturen, scholen en de leerkrachten zelf. Want met de tijd meegaan, dat willen de meeste leerkrachten in mijn omgeving wel. Maar hoe? Want veel leerkrachten hebben het gevoel dat juist de omgeving (lees bijvoorbeeld inspectie) nog niet mee wil waardoor veranderen een moeizaam proces blijft. Laten we hopen dat ik binnen mijn werkplek als MLI-er daarbij in ieder geval kan helpen. Er ligt nog een flinke berg werk voor ons....